Ayvalık Rum Evleri’ne Küçük Bir Tur
Ayvalık günümüzde Balıkesir il sınırlarında yer alan kendisi küçük ünü büyük bir tatil kasabasıdır. Ege denizine kıyısı olması sebebiyle küçük bir liman kenti özelliği taşıyan bu bölgeye yerleşen ilk insan topluluğu, korsanlardan kaçmak için Midilli ve çevresine sığınan Hristiyanlardı. Yaşam kaynağını antikçağlardan alan bu yerleşim alanı yabani bir ayva türünün ismi olan Kydonia olarak anılırdı. Bir dizi adanın da ona eşlik ettiği ve günümüzde Ayvalık adaları olarak bilenen bu küçük yerleşim dizisine antikçağda Hekatonisa ismi veriliyordu. Bu isim, adaların en büyüğü Nesos (Moshonisi, Cunda veya Alibey Adası) aynı isimle söylenen Nesos ya da Nasos antik kentinin baş tanrısı Hekatos olarak da anılan Apollon'dan gelmekteydi. Apollon Adaları'nda Nesos dışında Chalkis, Pordoselene ve Kydonia antik yerleşmeleri vardı. Bu dört antik kentten Chalkis ve Pordoselene yok olmuşlar; ancak Kydonia ve Nesos, sırasıyla Ayvalık ve Cunda (Alibey) olarak günümüze ulaşmışlardır.
Her ne kadar ‘rakı, balık, Ayvalık’ olarak anılsa da aslında Kydonia’yı ünlü yapan geleneksel ve özel bir mimari yapıya sahip olan evleridir. Bu mimari yapılar özellikle 18. ve 19. Yüzyıllarına ait Rum ve Türk toplumunun yaşantısına ayna olmakta. Bu evler incelendiğinde geleneksel kullanım detaylarına uygun olarak 2-3 katlı, cumbalı, her bir odasının sahip olduğu panjurlu pencerelerin varlığını görüyoruz. Bu yapılarda taşın estetik kullanımını, ahşap işçiliğinin kalitesini, tavan ve duvar süslemelerinin yanında ferforje işçiliğinin yapıya nefes verdiğini, onu hareketlendirdiğini görmekteyiz. Ayvalık taş evleri olarak da bilinen Rum Evleri’nin zemin katları depo- dükkân amaçlı kullanılmaktadır. İki katlı evlerin bazılarının üst katı, sokağa doğru uzanan çıkmalı oda şeklinde tasarlanmış olup “cumbalı” diye tanımlanan plan tipine sahiptir. Evlerin dar sokaklarda karşılıklı bir biçimde konumlanmış olması, bir zamanlar komşuluk ilişkisinin güçlü ve sağlam olduğunu bizlere aktarmaktadır ve hala sahip olduğu bağlam çerçevesinde komşuluk ilişkilerinin varlığını bizlere aktarma görevine devam etmektedir. Evlerin cumbaları ve çıkmaları, kent içi sosyal ilişkinin kurulmasında etken olan Arnavut kaldırımlı dar sokaklar, görünümü zenginleştirmektedir.
Ayvalık evlerini özel kılan en önemli unsur “Sarımsak” taşının görsel şölende baş kahraman olmasıdır. Gülkurusu renginde olan bu taşların kullanımı kolay ve işlenmeye açık olması sebebiyle birçok yapıda bu taşı görmekteyiz. Gün batımlarında rengi iyice ortaya çıkan Sarımsak taşının kaynağı ise Ayvalık'ın Sarmısaklı bölgesidir. Kaynağını binlerce yıl önceki lav akıntılarından alan sarımsak taşı; özellikle Cunda ve Ayvalık’ta varlığını yapılarda güçlü bir şekilde hissettirmektedir.
Ayvalık Rum Evlerinin sokaklarında küçük bir tura çıktığımızda kulağınıza renkli bir görsel şölen içerisinde Rum ezgileri geliyor hissine kapılabilirsiniz. Neredeyse her evin sokağa bakan cephesinde konumlandırılmış sarmaşık türü çiçekler ve renkli saksılar o dar sokaklarda yürümeyi keyifli hale getiriyor ve ezgilere eşlik ediyor. Kimi duvarlara da hayat vermiş imajlar bu keyfi daha da artıyor. Yeşil ve mavinin ortasında yer alan Kydonia, bu yapıların mekân derinliğini artırarak bizleri farklı boyutlara taşıyor. Özellikle perşembe günleri Ayvalık sokaklarında, hatıralarını tazelemeye gelen insanlarla dolması ve satıcıların bağırışları arasında meyhanelerden yükselen ezgiler eşliğinde birkaç asırlık geçmişe yolculuk edebilirsiniz. Aynı zamanda bölgede geleneksel el işçiliğini devam ettiren aksesuar tasarımcılarının küçük ama şirin tezgâhları da kompozisyonun büyük bir parçası haline gelmiş bulunmakta. Bu kompozisyon antikçağdan biz insanlara kalan bir fotoğraf karesi. Onu gelecek nesillere aktarmak biz anı yaşayan insanların sorumluluğu altındadır. Tıpkı bizi bu güzellikten mahrum bırakmayan atalarımız gibi…
Kaynakça:
https://ayvalikturizmdanismaburosu.ktb.gov.tr/TR-141144/ayvalik-evleri.html
https://tr.pinterest.com/pin/224335625179614201/
https://tr.pinterest.com/pin/224335625179614201/
https://tr.pinterest.com/pin/224335625179614201/
https://www.sozcu.com.tr/hayatim/seyahat/ayvalik-ve-ilginc-hikayesiyle-seytan-sofrasi/